Het Engelse kamp

Engelse soldaten in Groningen, 1914-1918

Engelse soldaten in de Herestraat

Deze maand is het honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog begon. In Nederland besteden we daar natuurlijk niet zoveel aandacht aan als in andere landen. Het was niet onze oorlog, wij waren neutraal. Kreeg Nederland dan niet te maken met de oorlog? Ja, de zee was gevaarlijk en ook in ons land kregen we met voedselschaarste te maken. Maar voor de rest viel het wel mee, toch? De Riepe spreekt met Theo de Groot, regisseur van stichting Peerd. Over de Eerste Wereldoorlog, in Groningen.

In het begin van de Eerste Wereldoorlog, bij de slag om Antwerpen, raakten enkele Engelse bataljons reservisten afgesneden van de rest van de troepen. Geforceerd met een keuze tussen krijgsgevangenschap of internering, kozen de officieren voor dat laatste en staken de Nederlandse grens over. De Groot: ‘Niemand wilde dat natuurlijk.’ Het neutrale Nederland was verplicht de soldaten op te pakken en vast te houden. Deze soldaten werden per trein vervoerd naar Groningen en Leeuwarden. Uiteindelijk kwamen de 1500 Engelse matrozen terecht op een terrein achter de huidige Van Mesdagkliniek aan de Hereweg in Groningen. Dit kamp van houten barakken werd in de volksmond al gauw het ‘Engelse kamp’ genoemd. De soldaten zelf noemden het ‘Timbertown’.

Het Engelse kamp kende een streng regime, met appèls, corveediensten en dagelijks verplicht twee uur marcheren door de stad Groningen. Naast deze taken hadden de soldaten veel vrije tijd. Om de verveling tegen te gaan werd er een scala aan activiteiten bedacht. De soldaten deden onder andere aan voetbal en andere sporten, handenarbeid, toneel en muziek en ook breien. De opbrengsten van deze activiteiten waren bestemd voor goede doelen. In de stad Groningen waren de soldaten behoorlijk populair, zeker bij de dames. Het kwam nog wel eens voor dat er relaties ontstonden, soms zelfs met huwelijken en kinderen als gevolg.

Timbertown Follies

Het Engelse kamp kende ook een cabaretgroep: de Timbertown Follies. Onder leiding van Fred Pentley gaf deze groep mannen cabaretvoorstellingen in het Engelse kamp. Hun optreden bestond uit een muzikaal variété in de Engelse ‘music hall’ traditie en verschillende acts. Ook maakten ze gebruik van de talenten van de acteurs. Zo was er een sneltekenaar die tijdens de voorstelling tekeningen maakte van mensen uit het publiek. De Groot: ‘Voor Nederlandse begrippen was deze cabaretgroep behoorlijk vernieuwend. Ze speelden ragtime (jazz), foxtrot en tango. Ze hadden veel interactie met de zaal, wat voor die tijd nieuw was. Door de wisseling van spelers en hun talenten kreeg je steeds een ander repertoire.’ 

Ze werden al snel erg populair. Eerst binnen het kamp, daarna in Groningen, vervolgens in heel Nederland. In de periode 1915-1918 traden de Follies zo’n driehonderd keer op door heel Nederland. De Groot: ‘Het ging zo snel. Eerst ben je reservist en verscheept naar Antwerpen, anderhalf jaar later sta je als semiprof op de planken!’ De opbrengsten van de optredens gingen naar goede doelen. Bij elkaar haalden ze meer dan 100.000 gulden op: een flink bedrag voor die tijd.

In 1918 mochten de soldaten weer naar huis. Wat ze in Engeland zagen was een groot contrast met hun plezierige verblijf in Groningen. De Groot: ‘Ze schaamden zich. Zij hadden een fijne tijd gehad terwijl hun landgenoten moesten lijden. Eén van de Follies ging zelfs zo ver dat hij alles uit zijn toneelverleden verbrandde’.

On stage and behind the screens

Was dat het dan? Na honderd jaar is er weinig meer over van het Engelse kamp. Een stukje vergeten Groningse geschiedenis. Gelukkig is er wel aandacht voor deze bijzondere geschiedenis. Onder meer in het boek van Menno Wielenga, Het Engelse kamp. Groningen 1914-1918. Daarnaast is er het initiatief van Theo de Groot om de Follies weer tot leven te brengen. Stichting Peerd (bekend van Groningse toneelopvoeringen) werkt hierin samen met Stranger Things Have Happened, een internationaal Engelstalig cabaretgezelschap uit Groningen. Samen bundelen ze hun krachten voor de voorstelling ‘On stage and behind the screens’, een ambitieus stuk in het Engels en in het Gronings. De Groot: ‘In mijn werk vind ik het interessant crossovers te maken tussen verschillende culturen: de Groningse cultuur en in dit geval de Engelse cultuur’. Ze willen hierin niet alleen de stijl van de Timbertown Follies benaderen maar ook de soms tragische levens van de spelers zelf verkennen. Zo worden ook de acteurs aangemoedigd om hun eigen talenten mee te nemen het toneel op. De Groot: ‘Eén van de spelers gaat wat met capoeira [Braziliaanse vechtdans, red.] doen’. De eerste voorstelling vindt plaats in augustus, op het Noorderzon. Het belooft een mooie voorstelling te worden waarin bezoekers zich nog één keer kunnen wanen in het Engelse kamp, in Groningen, tijdens de Eerste Wereldoorlog.

De Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog duurde van augustus 1914 tot november 1918. Het wordt een wereldoorlog genoemd omdat naast de grote Europese landen ook hun koloniën betrokken waren bij de oorlog. De grootste gevechten vonden echter plaats in Europa. De aanslag op de Habsburgse kroonprins Franz Ferdinand door een Servische nationalist was de vonk die het kruitvat deed ontspringen.

In het conflict stonden de ‘Centralen’ (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Turkije) tegenover de ‘geallieerden’ (Frankrijk, Rusland, Engeland en vanaf 1917 de VS). De oorlogsvoering van vooral Duitsland was gericht op een snelle overwinning. Al snel kwamen de troepen echter vast te zitten in een loopgravenoorlog in België en Noord-Frankrijk. De frontlijnen gingen traag heen en weer. Soms wist de ene partij enkele kilometers te winnen, dan weer de andere. Vaak ten koste van tienduizenden mensenlevens. In de Eerste Wereldoorlog kwam 9 miljoen mensen om, voornamelijk militairen.

Meer informatie

Herdenking honderd jaar oorlog: http://www.100jaarnederlandenwo1.nl/home.php

Informatieve site over de Eerste Wereldoorlog en het Engelse kamp: http://wereldoorlog1418.nl/index.html

De voorstelling ‘On stage and behind the screens’ speelt op Noorderzon in augustus en daarna in het Der Aa-theater.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in De Riepe augustus 2014.

Eis uw rust in de stiltecoupé!

De stiltecoupé. Een prachtige uitvinding van de NS, voor mensen die even tot rust willen komen. U kent het wel. Na een lange dag werken, vergaderen, telefoontjes plegen stapt u in de trein. Voldaan en vermoeid verlangt u naar uw sofa met het voetenbankje. Helaas! U moet eerst nog de kwelling van een treinreis doorstaan. Bellende vrouwen, tieners met muziek, gepraat, joelende kinderen. Gelukkig is daar de vinding voor de moderne mens: de stiltecoupé. U treedt binnen in het walhalla van weldadige rust. Niemand valt elkaar lastig, allen genieten van de rust die als een dekentje over de stoelen hangt. De stiltecoupé is als een kopje groene thee.

Maar ook deze droom kan wreed verstoord worden. Ik heb het zelf meegemaakt. Genietend van de rust in de avonduren, omringd door zwijgende reisgenoten, werd ons plezier ruw verstoord door een groep half bezopen tienermeisjes. Hun missie was zoveel mogelijk lawaai te maken in de stiltecoupé. Het bijzondere was dat niemand wat durfde te zeggen, afgezien van een paar afkeurende blikken. Wat remt de mensen van de stiltecoupé zo? Waarom blijven ze stil?

Ik denk dat het komt door individualisme. In Nederland is het ieder voor zich, ieder wil rust alleen voor zichzelf. Groepen zijn anders. Groepen maken lawaai, kunnen stilte niet verdragen. Ze moeten zich laten horen: praten, bellen, muziek afspelen…

Daarom moet het nu anders zijn. Rustliefhebbers, sta op uit uw comfortabele positie en vorm een eensgezind front. Laat het niet over aan de moedige eenling of aan de conducteur. Verenig u als groep en verwijder de lawaaiige onruststokers uit uw walhalla. Het heeft lang genoeg geduurd! Grijp uw kans en de rust zal over u neerdalen als een zacht dekentje.

Rustliefhebbers aller landen, verenigt u! Of blijf nog even lekker liggen…

Dit stuk is eerder gepubliceerd in straatmagazine De Riepe september 2014.

Bedankbrief

Een dikke maand geleden heb ik mijn lidmaatschap opgezegd van de GSV. Of, om in GSV-termen te spreken: ik heb bedankt. Gisteravond is mijn brief voorgelezen op de HV. Op veler verzoek plaats ik 'm nu ook online:

Groningen, 2 September 2013

Lieve Laura, geachte amicae amicique,

Na zeven vette jaren en twee magere jaren is het tijd voor mij om afscheid te nemen van de GSV. Het leek me leuk om te bedanken nu er nog een paar mensen zijn die mij kennen. Voor de sjaars: ik ben die ene Unestraal die voor openstelling voor Hbo’ers was. Dat tekent meteen ook mijn laatste actieve bemoeienis met de GSV. Ook in deze brief geen welgemeende adviezen, hoognodige vermaningen of überhaupt mijn mening over GSV-gerelateerde zaken. Mijn tijd is geweest. U zoekt het maar lekker zelf uit met zijn allen.

Ik heb natuurlijk allemaal toffe herinneringen uit de tijd dat u nog op de middelbare en/of basisschool zat. Ik werd lid ten tijde van de openstelling in 2004. Een spannende HV was dat, dat weet ik nog wel. Wij mochten er bij zijn als pre-amicae en amici, maar nog niks zeggen natuurlijk. Ook de discussie over deelname aan de KEI-week heb ik nog meegemaakt. In eerste instantie was ik tegen. Maar als je dan op soos de potentials ziet die zich inschrijven voor de GSV op de computer van de sooscie, dan is dat alleen maar mooi.

De meest prachtige herinneringen heb ik natuurlijk bij regio BLAUW. Wat een geweldige regio was dat! Vergeet Discreet, zet Amaranth aan de kant. Regio BLAUW was de enige echte vrouwen- en meisjesregio. Waar de dames zich konden uitleven als meisje-meisje en de heren hun vrouwelijke kant ontdekten en leerden cultiveren. Trots heb ik dan ook gediend in d’Azzurri, de heetste regiocommissie der GSV. Regio BLAUW, ik houd van jou!

Oh ja, en regio IV natuurlijk. Viva la VIER!!4!

Daar mocht ik aan de wieg staan van een nieuwe regio. Weer als regiocommissielid. Lekker tradities bedenken enzo. Atje Fisherman’s Friends, Mister Foureyes, Herman de Vierstier, Brakie Bruins… gouden tijden! Leeft Quattro nog? Is er al een lied?

Amicae amicique, ik heb vertrouwen in u. Als je eenmaal wat ouder wordt denk je wel eens: hoe moet dat nou met de vereniging zonder mij? En je ziet de vereniging nog verder afkalven en moreel zinken. BK’s die naar het casino gaan, ongestraft vozen in de achterzaal, Peter N. die ongestoord randlid kan zijn… Maar aan de andere kant zie ik ook een vitale vereniging, die zich afvraagt wat ze allemaal kunnen doen op christelijk gebied. Of juist lekker niet. Ik denk dat u zich wel weet te redden zonder mijn bevoogdende invloed.

In mijn tijd heb ik de GSV ook steeds ‘christelijker’ zien worden. GSV’ers die zich inzetten voor Happie, Outreach, E&R, het Bezinningsweekend; ik heb het allemaal op zien bloeien. Hou dat er in! Het is prachtig als studenten hun steentje kunnen bijdragen aan het kerkelijk gebeuren en het helpen van anderen. Oeps, nu zeg ik toch iets stichtelijks. Maar u vergeeft het mij vast wel.

Het ga u goed, en ga met God.

Semper amicaliter,

Harm Havinga

PS. Mag ik ook reünist worden enzo?

PPS. Jaarbundelcommissie, ik wil graag nog een jaarbundel 2012-2013. Af te leveren bij Huize Jeruzalem. BVD!

PPPS. Groetjes aan mijn nageslacht!

The Hobbit: An unexpected journey (recensie)

Gisteren had ik het genoegen Peter Jacksons nieuwste project The Hobbit: An unexpected journey te bewonderen. Het was een erg fijne ervaring. Men heeft het plan opgevat om het boekje (310 p.) in drie delen te verfilmen. Ambitieus als dat is, geeft het wel veel ruimte voor verhaalelementen die niet zozeer tot de hoofdlijn behoren. Naast De Hobbit baseert Jackson zich ook op andere boeken en aantekeningen van Tolkien. Voor de fans dus veel extra materiaal!

Mijn verwachtingen kwamen niet uit. Ik verwachtte niet veel, wellicht dat het net zoiets zou worden als de LOTR-films. Het tempo ligt echter een stuk lager. Wie voor (veel) actie komt, komt misschien bedrogen uit. Maar de film is een prachtige hommage aan Tolkien en de bijzondere karakters die zijn wereld bevolken. Ook krijgen we een kijkje in de ontwikkelingen tot aan het begin van LOTR.

Heerlijk zijn de scènes van de dwergen die Bilbo's huis op stelten zetten, de drie fameuze trollen en de eigenaardige tovenaar Radagast. En natuurlijk het spel tussen Bilbo en Gollum. De film is in 48 frames per second (fps) geschoten in plaats van het gebruikelijke 24. Hierdoor moet de film realistischer lijken en is er minder sprake van blurring. Zelf heb ik er niet erg op gelet. Sommige scènes waren detaillistisch wel erg goed opgezet, zoals 'Goblin Town', de stad van de aardmannen.

Eén ding dat mij opviel in negatieve zin: niemand van de good guys gaat dood. Nu is dat enigszins logisch, gebeurt wel vaker in zo'n heldenfilm. Maar er sterven toch een behoorlijk aantal orks en aardmannen. Sowieso valt de rassentheorie een beetje tegen (of die nu van Tolkien of Jackson is). De 'goede' rassen hebben allemaal hun interessante eigenaardigheden en 'specialiteiten'. De orks en aardmannen (het onderscheid is soms onduidelijk) vormen echter een meestal domme, slechte en wrede massa. Meer een karikatuur dan daadwerkelijke rassen. Zie alleen al het verschil tussen de prachtige dwergen- en elfensteden versus de houtje-touwtje constructie die 'Goblin Town' wordt genoemd en waar de vadsige 'Great Goblin' (een andere naam heeft hij niet!) heerst.

Ondanks deze kritische noot blijft het een heerlijke film voor Tolkien-fans. 169 minuten lang puur genieten, niet gaan is duurder. Ik ben erg benieuwd naar de volgende delen, maar daarvoor zal ik waarschijnlijk wat geduld moeten opbrengen. Ach, in maart begint Game of Thrones weer!

Smetvrees

Meteen maar een nieuw blog, want als ik inspiratie heb kan ik dat er beter uit gooien dan te wachten tot ik geen 'schrijflust' meer heb. In mijn vorige blog ('hondenliefde') schreef ik over mensen met een afkeer van dieren, of zelfs van het 'dierlijke' in zichzelf. In dit blog wil ik daar verder op ingaan.

Iedereen kent wel iemand met smetvrees. Zo iemand die bang is om een beetje vies te worden. Op voorhand wil ik overigens niet hebben over mensen met allergieën, of zij die om wat voor reden dan ook gedwongen zijn om extra hygiënisch te leven. Laat dat duidelijk zijn. Enfin, smetvrees. Dieren zijn maar vies, en kinderen eigenlijk ook, andere mensen zijn soms vies en de natuur al helemaal. Als ik eerlijk ben zie ik smetvrees als een vorm van zelfontkenning. Dat zal ik uitleggen.

Of de mens nu een dier is of niet (de heren theologen zijn er nog niet over uit), iedereen zal het met me eens zijn dat de mens bepaalde dierlijke gewoontes vertoont. Het gaat hier om de primaire dingen: eten, drinken, ontlasten, slapen, seks. Allemaal dingen die een beetje 'aards' zijn. Hoe ontwikkeld we ook zijn, hoe ingewikkeld we dingen ook hebben gemaakt, die aardse dingen zijn en blijven onderdeel van ons. Ik denk dat als we ons verzetten tegen 'vieze' dingen, we ons uiteindelijk verzetten tegen een deel van onszelf. En dat deel van onszelf kunnen we beter omarmen. Het is niet erg, om met een hond te stoeien, om met je vingers in de modder te zitten, om eens lekker te zweten. Beter dat dan je perfect ingerichte huisje rein te houden met vochtige geurdoekjes.

Hygiëne is een mooi iets, hoewel nog niet zo oud. Pas de laatste twee eeuwen zijn we er echt mee bezig. Het heeft ons veel geholpen in de bestrijding van dodelijke ziektes, in het verlengen en verbeteren van het leven en de kwaliteit daarvan. Dat neemt niet weg dat we niet moeten doorslaan. De mens heeft een stukje aardsheid in zich, dat hoort zo en dat moet zo blijven. Het is zelfs gezond voor je; probeer je antisysteem maar eens op peil te houden in een steriele omgeving. Kortom, durf vies te zijn. Een beetje vies is best wel lekker.

Hondenliefde

Hondenliefde. Niet een woord dat ik snel in de mond zal nemen. Ik heb een hekel aan honden. Ze zijn agressief, ze stinken, ze blaffen… als ik een hond tegenkom ga ik er liever met een boog omheen. En honden merken dat. Als je onzeker bent, of bang, reageert een hond daar des te meer op. Reden voor mij om bij die beesten uit de buurt te blijven.

Dat is niet altijd zo geweest. Ik houd wel van dieren. Je hebt ook mensen die helemaal niet van dieren houden. Dieren zijn maar vies en hun omgeving moet smetteloos zijn. Soms denk ik dat deze mensen ook niet houden van het ‘dierlijke’ in zichzelf; eten en drinken, poepen en plassen, onwelriekende geurtjes… maar zo ben ik niet. Ik heb dan zelf ook een kat. Heerlijk, zo’n beestje. Een beetje eigenzinnig, maar soms ook een ‘little ball of fur’. Maar honden, nee bedankt. Honden zijn smerig; een kat likt zich tenminste nog schoon.

Mijn angst en afkeer van honden komt voort uit een jeugdtrauma, moet ik bekennen. De ouders van vriendjes van mij hadden ooit een hondje opgenomen dat vals was. Op een mooie zomerdag kwam ik de tuin binnen, en de eerste die mij verwelkomde was het hondje. Ik boog mij om het hondje te aaien, en *hap* deed het mormel, in mijn gezicht. Het volgende bewuste moment lag ik uit te bloeden in de gootsteen. De fysieke schade viel gelukkig mee, de geestelijke schade bleef achter. Sindsdien vertrouwde ik geen hond meer.

Tot onlangs een nieuw persoon in mijn leven kwam: Jouke. Jouke is een simpele jongen, hij heeft aan weinig genoeg. Hij kijkt je zielig aan tot je hem aandacht geeft. Stil genieten zal hij dan, terwijl zijn staart heen en weer kwispelt. In het begin was ik nog een beetje vreesachtig. Het was een groot beest, met een bek vol tanden. Maar inmiddels heeft Jouke mijn hart veroverd. Zijn simpele genoegens, zijn nieuwsgierigheid, zijn levenslust. Ik durf mezelf nog niet genezen te verklaren van de angst voor honden, en bij andere honden zal ik nog terughoudend zijn. Maar Jouke heeft wel bereikt dat genezing nu een optie is, en dat ik ooit met honden zal stoeien. Hondenliefde, wie had dat gedacht?

Panda pindakaas

U kent dit product vast wel, een trouwe aanwezige in de Aldi-schappen. Gewoon een stevige pot pindakaas, niet meer niet minder. Welk kind is er niet mee opgegroeid? Hele generaties kranige Hollanders door een dagelijkse boterham met smeuïge pindakaas. Er is zelfs een Hyves voor: http://pandapindakaasistop.hyves.nl/

Panda Pindakaas... geniaal gevonden, als je er even over nadenkt. Panda, pinda. Klinkt lekker. Maar wat is nou het verband tussen een panda en pindakaas? Op de pot zelf vinden we geen verder verband, geen lachende panda's die pindakaas op hun bamboe smeren. Ook de ingrediënten suggereren niet de aanwezigheid van enig product afkomstig van de verwerking van panda's. Toch blijft er iets lugubers aan dit goedje... 'Panda pindakaas, extra smeuïg'. 'Panda pindakaas, nu met stukjes panda'. Uh, pinda.